آنچه ابتدا باید بدانیم:

در سرتاسر دنیا شرکت ها به دلایل مختلفی اقدام به دریافت گواهینامه از مراجع و یا مراکز ثبت و صدور گواهینامه می نمایند، به طور مثال:

• نشان دادن انطباق محصول و یا خدمات خود با معیار ها و استاندارد های ملی یا بین المللی
• تبلیغات و جذب مشتریان بیشتر
• الزام شدن از سوی سازمان یا نهاد دولتی
• الزام شدن از سوی مشتریان و یا شرکای تجاری خود
• توسعه ساختاری استاندارد در سازمان خود
• توسعه صادرات و همکاری با شرکت های بین المللی

شرکت ها ممکن است این گواهینامه ها را از مراکز مختلف ثبت و صدور گواهینامه دریافت کنند، به طور مثال:

• گواهینامه های سلامت محصولات غذایی از یک نهاد نظارتی
• گواهینامه بهره برداری از نهاد قانونی
• گواهینامه انطباق با یک مدل ارزیابی مثل EFQM از یک شرکت خصوصی یا پژوهشکده
• گواهینامه انطباق با یک استاندارد ملی یا بین المللی از یک مرکز ثبت و صدور گواهینامه

گواهینامه های “ISO” یا “آی سو” که در ایران به اشتباه “ایزو” تلفظ می شود، منظور گواهینامه هایی است که شرکت ها از مراکز صدور گواهینامه یا به اختصار   CB ها (Certification Body) طی فرآیندی مشخص، به نشانه انطباق سیستم یا محصول و یا خدمات خود با استانداردهای منتشر شده سازمان جهانی استاندارد سازی یا به اختصار ISO (International Organization for Standardization) دریافت می کنند. 

“”ISO معتبرترین و متداول ترین سازمان غیر دولتی و مستقل تهیه، تدوین و انتشار استاندارد های بین المللی است. این سازمان بین دولتی در سطح وسیع به وضع استانداردهای کلی و جزئی برای هماهنگ‌کردن استانداردهای متفاوت جهانی می‌پردازد. در عمل “”ISO به صورت یک کنسرسیوم با ارتباطات قوی با دولت‌ها فعالیت می‌کند. این سازمان انواع استانداردهای تجاری و صنعتی جهانی را تعیین می‌نماید. مرکز ایزو در ژنو سویس قرار دارد. “”ISO کار رسمی خود را از تاریخ بیست و سوم فوریه ۱۹۴7 آغاز کرده‌است. این سازمان به ترویج جهانی استانداردهای اقتصادی و صنعتی می‌پردازد تا مبادلات صنایع و فنون مختلف را در یک راستا هماهنگ کند.

سازمان بین‌المللی استانداردسازی، باآنکه یک سازمان غیردولتی است، به‌دلیل این که استانداردهای این مؤسسه تبدیل به قوانین می‌گردد از بیشتر سازمان‌های غیردولتی قدرتمندتر است. امروزه نزدیک به ۱۶۴ کشور در این سازمان به عضویت درآمده‌اند که ایران نیز یکی از آنهاست. (https://www.iso.org/about-us.html)

مراکز صدور گواهینامه (CBs) که شما به عنوان یک شرکت یا Client به آنها مراجع می کنید، با مراجع بین المللی ارتباطات و سلسله مراتبی مطابق جدول زیر دارند:

روش های تشخیص و اعتبار سنجی گواهینامه های ISO:

حال که با موقعیت و جایگاه CBها نسبت به مراکز اعتبار دهی بین المللی یا ABها آشنا شدید، می توانید جهت تشخیص و اعتبارسنجی گواهینامه یک CB مراحل زیر را طی نمایید:

• ابتدا از شرکت گواهی دهنده (CB) بپرسید تحت اعتبار کدام AB و چه کشوری گواهینامه ثبت و صادر می کنند.
• همانطور که در جدول توضیح داده ام، ABها دو دسته اند یا تحت اعتبار IAF هستند (مثل DAAKS، UKAS) یا تحت اعتبار مراجع اعتباردهی مستقل فعالیت دارند (مثل ASCB یا IAB) و به عبارتی CB ها می توانند تحت اعتبار هر یک از آنها فعالیت کنند. شایان ذکر است AB هایی که زیر مجموعه و مورد تایید IAF (International Accreditation Forum) هستند، اعتبار به مراتب بیشتری دارند.

در ضمن AB ها می توانند دولتی (مثل NACI ایران) و یا خصوصی باشند، که این موضوع بسته به شرایطی که سازمان شما دارد می توانند پر اهمیت یا کم اهمیت باشد. مثلا فرض کنید شرکت ایرانی واقع در تهران می خواهد به آلمان صادرات کند، می تواند از CB که تحت اعتبار NACI ایران است و یا تحت اعتبار DAAKS آلمان است گواهینامه دریافت کند. در این شرایط به طور حتم از CB که از DAAKS آلمان اعتبار می گیرد، ارجحیت دارد. ممکن است آن CB هم از NACI ایران و هم از DAAKS آلمان اعتبار گرفته باشد که در این شرایط انتخاب با شماست و حتی می توانید 2 گواهینامه از CB مورد نظر دریافت کنید، یکی با اعتبار NACI ایران و دیگری با اعتبار DAAKS آلمان.

• حال اگر AB زیر مجموعه IAF باشد:

برای اینکه تشخیص دهید AB معرفی شده مورد تایید IAF است، کافی است از طریق این لینک https://www.iaf.nu//articles/IAF_MEMBERS_SIGNATORIES/4  وارد سایت IAF شده و پس از انتخاب کشور مربوطه، نام AB معرفی شده را بیابید.

به طور مثال من کشور آلمان را انتخاب و AB با عنوان DAAKS را یافتم:

در پایین همین صفحه می توانید ببینید که این AB مجاز به اعتباردهی چه استانداردهایی است، چرا که ABها مجازند فقط در حوزه استانداردهای مورد تایید IAF به CBها اعتبار دهند. به مثال همانطور که در تصور می بینید DAAKS آلمان مجاز به اعتباردهی چندین استاندارد از جمله 9001، 45001 و 14001 است.

در گام بعد به وب سایت درج شده در همین صفحه مراجعه و نام CB مورد نظر خود را جستجو می کنید. معمولا در وب سایت AB ها نام و مشخصات دفتر مرکزی CB مورد نظر درج می شود، که می توانید با وارد شدن به وب سایت هلدینگ یا دفتر مرکزی آن CB اطلاعات و مشخصات شعبه و یا نمایندگی مستقر در ایران آن CB را بیابید.

• حال اگر AB زیر مجموعه IAF نباشد، پس زیر مجموعه یک مرجع اعتباردهی مستقل مانند  ASCB (Accreditation Service for Certifying Body)، IAB (International Accreditation Board) هستن. ASCB معتبرترین مرجع اعتبار دهی مستقل دنیا است که در سال 1995 در انگلستان به منظور اعتبار بخشیدن به طیف وسیعی از نهادهای صدور گواهینامه بین المللی غیر دولتی که محصولات ، پرسنل و سیستم های مدیریت را ارزیابی می کنند (CB، IB)، شکل گرفت و اکنون دفتر مرکزی این شرکت در ایالات متحده آمریکا و در 70 کشور جهان خدمات اعتباردهی ارایه می دهد.

برای اینکه تشخیص دهید CB مورد نظر مورد تایید ASCB است، مراحل زیر را دنبال کنید:

مرحله اول: از طریق این لینک http://www.ascb.co.uk/ وارد وب سایت ASCB شوید:

مرحله دوم: وارد قسمت “search for accredited bodies” شوید:

مرحله سوم: نام CB مورد نظر را وارد کنید و مشخصات ثبت شده آن را ملاحظه و با اطلاعات واقعی CB مطابقت دهید.

* در خصوص سایر مراجع اعتباردهی مستقل نیز می توانید از همین روش استفاده کنید.

• اگر CB مورد نظر شما اعلام نماید که فقط از NACI ایران اعتبار گرفته است، می توانید از طریق لینک زیر به وب سایت مرکز تایید صلاحیت ایران مراجعه، استاندارد مورد نظرتان را انتخاب و مشخصات آن CB را ملاحظه کرده و اطمینان حاصل کنید. به طور مثال شرکت “نوین آموز ثبات” شعبه خاورمیانه DQS آلمان در حوزه استاندارد ISO9001:

http://naciportal.isiri.gov.ir/portal/home/

منبع: ISO, IAF, IEC, ITU